Khi dữ liệu quý gặp rủi ro

TRỎ, NHẤN, VÀ FORMAT

Thành thật mà nói, khi biết đã vô ý format nhầm phải đĩa dữ liệu, bạn không khác gì đang va phải một tảng băng lớn. Việc nhầm lẫn như vậy hiếm khi xảy ra, nhưng rõ ràng là có. Cũng có thể là một virus hiểm độc nào đó đã xóa sạch đĩa cứng, hay làm cho bạn không thể đọc được đĩa bằng cách làm hỏng sector khởi động.

Phục hồi nội dung của đĩa đã format không dễ như đối với tập tin bị xóa, nhưng trong đa số tập tin bị xóa, nhưng trong đa số trường hợp, dữ liệu vẫn còn, chỉ
không thể tiếp cận được bằng các biện pháp thông thường mà thôi. Rất may, UnFormat của Norton và Disk Minder của McAfee có thể đưa hầu như mọi
đĩa bị format từ cõi chết trở về, kể cả trường hợp đã format ở chế độ “Full” của Windows. Sau khi bình tĩnh trở lại, động tác đầu tiên là bạn phải ngưng sử dụng đĩa đã bị format nhầm. Nếu đó là đĩa mềm hay đĩa tháo lắp được (Zip hay Jaz chẳng hạn), bạn tháo nó ra tức khắc, và không cài vào lại cho đến khi chuẩn bị xong các thủ tục phục hồi khẩn cấp. Nếu là đĩa cứng, bạn khóa PC lại. Không tắt điện, không thực hiện bất cứ thao tác nào, và cũng không để ai động vào nó. Việc lấy lại dữ liệu không quá khó khăn nếu bạn đã có chuẩn bị trước. Bộ tiện ích của McAfee và Norton đều có một ứng dụng nhỏ, gọi là Image, dùng để ghi lại cấu trúc tập tin của đĩa cứng mỗi khi bạn chạy nó. Những hình ảnh ghi được này có vai trò như bản đồ về các vùng dữ liệu trên đĩa. Ứng dụng phục hồi sẽ dùng những hình
ảnh này để khôi phục lại mọi thứ theo đúng tình trạng cũ của nó. Có điều là bạn phải tạo hình ảnh đĩa trước khi xảy ra sự cố. Trong trường hợp format phải một đĩa
cứng chưa có hình ảnh đĩa thì vẫn có thể phục hồi các tài liệu bị mất, nhưng bạn phải cài đặt lại Windows cũng như các ứng dụng khác từ đầu một cách thật chính xác.

McAfee và Norton cũng có tiện ích tạo bộ đĩa mềm khởi động khẩn cấp. Đây không phải là các đĩa khởi động Windows thông thường mà chúng còn chứa những công cụ cần thiết cho việc phục hồi dữ liệu từ một đĩa chính bị hỏng hay bị format nhầm. Bạn phải tạo các đĩa quan trọng này vào lúc cài đặt phần mềm phục hồi dữ liệu và nhớ bảo quản chúng ở nơi an toàn, phòng khi va phải tảng băng khác. Hiệu quả phục hồi Để thử nghiệm khả năng phục hồi format của cả hai bộ tiện ích, người ta chạy hai máy PC Windows 98 giống hệt nhau, một máy trang bị McAfee Utilities và máy kia là Norton Utilities. Sau khi tạo bộ đĩa khẩn cấp, tiến hành khởi động cả hai hệ thống từ đĩa mềm DOS, sau đó gõ FORMAT C: /S (để đĩa cứng có thể khởi động được). Sau vài phút, lấy đĩa mềm ra, và khởi động lại cả hai PC thì thấy chúng đều được khởi động vào dấu nhắc C:> và gõ DIR thì thấy đĩa rỗng. Sau đó, khởi động bằng các đĩa khẩn cấp McAfee và Norton rồi cho chạy Disk Minder và Unformat. Không có tập tin hình ảnh (image file), Disk Minder không thể phục hồi được gì. Còn Norton thì quét toàn bộ đĩa cứng trong khoảng 11 phút và phục hồi hầu hết tập tin, nhưng hệ thống thứ bậc các thư mục thì hoàn toàn không dùng được.

Trước khi hoàn tất phép thử lần thứ hai, nhóm thử nghiệm đã tạo tập tin hình ảnh về đĩa cứng. Chỉ trong hai phút, McAfee đã phục hồi được ổ đĩa về lại tình trạng trước khi bị format, gồm cả các biểu tượng tập tin và cấu trúc thư mục. Còn UnFormat của Norton thì nhanh đến mức không thể tin được, chỉ mất 5 giây để thực hiện cũng công việc này, mà mọi biểu tượng đều được đặt đúng vị trí. Việc phục hồi dễ hay khó, nhanh hay chậm, tùy thuộc vào tập tin hình ảnh của bạn được cập nhật đến mức nào. Bạn phải chạy tiện ích hình ảnh này mỗi khi khởi động PC. Nếu máy hoạt động liên tục, bạn phải lập thời gian biểu để chạy nó hàng ngày. Trường hợp hình ảnh của bạn đã cũ, nỗ lực phục hồi format của bạn sẽ không tìm lại được những thay đổi kể từ sau lần cập nhật hình ảnh cuối cùng, và thậm chí có thể không phục hồi được hệ thống về tình trạng như khi tạo tập tin hình ảnh lần cuối. Tuy nhiên, dù với hình ảnh đã lỗi thời bạn cũng có cơ may phục hồi phần nào dữ liệu.

TÌM LẠI KHO BÁU ĐÃ MẤT

Nếu đĩa cứng của bạn gặp tai họa nặng – hư hỏng cơ học hoặc biến dạng vật lý – có lẽ bạn phải tìm một giải pháp triệt để hơn. Trong trường hợp này bạn phải dùng những công cụ mạnh như EasyRecovery của Ontrack (195 USD) hoặc Lost & Found của PowerQuest (69 USD). Lost & Found chỉ dùng được một lần; còn phiên bản dùng một lần của EasyRecovery thì có thể phục hồi được đến 5 tập tin, và có giá 49 USD.

Cả hai gói phần mềm này đều được quảng cáo là có thể cứu chữa dữ liệu bị hư hỏng nặng, nhưng gặp đĩa cứng hỏng về mặt vật lý, việc phục hồi dữ liệu đã mất sẽ rất khó khăn. Đôi khi các phần mềm cũng cứu được một phần dữ liệu từ một đĩa cứng hỏng cơ học, nhưng chẳng có gì bảo đảm chắc chắn. Dùng phương pháp khác với công cụ của McAfee và Norton, Lost & Found và EasyRecovery cố gắng khám phá và tìm hiểu một phần dữ liệu đã mất. Các sản phẩm này làm việc từ DOS và bắt bạn phải khởi động từ đĩa mềm. Lost & Found có kèm theo đĩa mềm khởi động riêng; còn với EasyRecovery bạn phải tự tạo đĩa mềm này. Cả hai gói phần mềm đều yêu cầu bạn nối một ổ đĩa khác với PC để lưu dữ liệu vừa tìm lại được. Dùng ổ đĩa cứng khác là giải pháp đơn giản nhất, nhưng nếu bạn đang phục
hồi một đĩa có dung lượng nhỏ thì chỉ cần một trong các phương tiện lưu trữ tháo lắp là đủ.

Dữ liệu được “cải tử hoàn sinh”: Trong thử nghiệm, mỗi chương trình cần khoảng hai giờ để phân tích ổ đĩa 8GB, và cả hai đều phục hồi được những dữ liệu đã bị xóa bằng thao tác format.

Khác những tiện ích của McAfee và Norton, cả EasyRecovery lẫn Lost & Found đều không trả lại khả năng khởi động cho đĩa cứng vì đó không phải là mục tiêu của chúng. Các công cụ đầy sức mạnh này có thể phục hồi những dữ liệu mà các công cụ khác đã bó tay. Tuy nhiên, ngay cả những người dùng từng trải nhất cũng cần có thời gian để nắm vững cách sử dụng chúng.

Công ty Ontrack biện hộ cho mức giá cao của EasyRecovery bằng lời cam kết rằng nó có thể phục hồi những thông tin bị hỏng nặng. Bạn cũng có thể dùng EasyRecovery trên nhiều PC trong khi Lost & Found chỉ dùng được một lần. Tuy nhiên, khi đang lo cuống lên vì mất dữ liệu thì giá cả không thành vấn đề mà quan trọng là có phục hồi được dữ liệu hay không.

Bảo vệ dữ liệu: Nếu các công cụ giới thiệu trên đây đều bó tay, và bạn cũng không thể chấp nhận mất dữ liệu, chớ vội nản lòng. Vẫn còn cơ hội. Một số công ty như Ontrack và DriveSavers (www.drivesavers.com) có dịch vụ phục hồi dữ liệu theo yêu cầu: họ mang ổ đĩa hỏng của bạn về phòng thí nghiệm và chắt lọc ra từng byte dữ liệu. Bằng cách này, các hãng cho biết họ có thể phục hồi bất kỳ dữ liệu nào, dù cho mức độ hỏng có tồi tệ đến đâu, nhưng giá tiền có khi lên đến hàng ngàn đôla. DriveSavers cho biết giá trung bình để phục hồi ổ đĩa cứng là từ 900 USD đến 3.500 USD tùy công việc.

Những công cụ được thử nghiệm đều ít nhiều làm cho việc phục hồi dữ liệu bị mất trên đĩa cứng hoặc trên các phương tiện lưu trữ khác trở nên đơn giản hơn.
Mặc dù các công cụ của McAfee và Norton đều thuộc loại đầu bảng nhưng thường xuyên sao lưu dự phòng vẫn là biện pháp bảo đảm nhất để tránh mất dữ liệu, đồng thời cũng không phải tốn 3.500 USD cho các công ty nói trên.

Bùi Xuân Toại (PC World Mỹ)